PREKEN van Marcel Heyndrikx SVD

2^e ZONDAG VAN DE VEERTIGDAGENTIJD (A)  -  19 en 20 maart 2011. 

Genesis 12:1-4a
Mattheüs 17:1-9.

Zusters en broeders,

Het evangelie van vandaag, over de gedaanteverandering van Jezus, heeft een aparte reputatie. Een Duitse commentator schreef hierover: 'De moeilijkheid om over dit evangelie te preken is even groot als het belang van dit verhaal in het evangelie'. En het voegt er als verklaring aan toe: 'Bij moderne mensen komt het over als een soort sprookje'. (1) Dat verhaal roept inderdaad een aantal vragen op.

I.            Een eerste vraag zou kunnen zijn: Naar welk soort gebeurtenis verwijst dat verhaal eigenlijk? Wat is daar aan de hand geweest? Het gaat over drie leerlingen van Jezus, en, dat is van belang, over de drie die het dichtste bij hem staan. En het verhaal is gesitueerd op een berg. Dat zegt al iets. Want bergen hebben meestal een symbolische betekenis in de Bijbel. Een berg duidt op de nabijheid van God. In de trant van 'men is zijn God op bergen meer nabij'. Op een berg, de berg Moria zou Abraham zijn zoon Izaak als offer aan God op dragen. Op een berg, de berg Sinai of Horeb, ontvangt Mozes de tien geboden van God. Op een berg situeert Mattheus de bergrede van Jezus. Dat het verhaal van de gedaanteverandering gesitueerd wordt op een berg, geeft al aan dat het  iets te maken heeft met de nabijheid van God. We komen de gebeurtenis waarnaar er verwezen wordt al iets dichterbij als we zien dat er in het evangelie van Lucas gezegd wordt dat de leerlingen op de berg in slaap waren gevallen. Er staat: 'Petrus en zijn metgezellen waren door slaap overmand'. (Lucas 9:32) En tenslotte wordt de gebeurtenis waar het om gaat door Mattheüs bij haar naam genoemd. Het gaat, zegt Mattheüs, om een visioen. Als ze de berg afdalen zegt Jezus tot zijn leerlingen: 'Zeg aan niemand iets van dit visioen, voordat de mensenzoon van de doden is opgestaan'. (Matth. 17:9) Een visioen is iets wat zich niet in de buitenwereld maar in de mens zelf afspeelt. Een visioen zegt Van Dale, is een 'innerlijk gezicht, van profetische of mystieke aard'.
Die drie leerlingen van Jezus hadden op die berg dus een visioen.

II.           Daarmee komt er vanzelf een tweede vraag naar voren: als dit een innerlijk gezicht is, wat hebben die drie leerlingen in dat visioen dan geschouwd? Het verhaal zegt: Ze hebben Jezus van Nazareth gezien, maar dan wel anders dan anders, ze zagen hem in een andere gestalte, in een andere gedaante, vandaar heet het verhaal ook: de gedaanteverandering.
Die andere gedaante laat hen zien wie Jezus uiteindelijk is. Ze maakt twee dingen over hem duidelijk. Op de eerste plaats laat ze hem zien als iemand die behoort tot de sfeer van God. Dat wordt, behalve door de wolk en door de stem, uitgedrukt in het symbool van het licht. God is licht, staat er in de eerste brief van Johannes (I Joh.1:5) en Jezus zegt van zichzelf 'Ik ben het licht van de wereld'. (Joh. 8:12) Dat Jezus iemand is die tot de sfeer van God behoort, wordt in het verhaal over dit visioen als volgt uitgedrukt: 'Het gelaat (van Jezus) begon te stralen als de zon en zijn kleren werden wit als sneeuw'. Zij zien Jezus zoals ze hem normaal niet zien. Zij zien Jezus van Nazareth in Gods eigen licht.
Behalve wie Jezus is, maakt het visioen ook nog iets duidelijk over de weg die hij heeft te gaan. In het verhaal van Lucas over dit visioen staat er namelijk dat Mozes en Elia die hem verschenen met hem spraken over zijn uittocht. Uittocht of exodus roept in Israël het verhaal op van de uittocht van het volk uit de slavernij van Egypte, de tocht door de woestijn naar het land van de belofte.
De uittocht van Jezus betekent: dat ook Jezus zo’n soort tocht, zo’n doortocht, zal moeten meemaken, een tocht door de woestijn van lijden en dood naar het beloofde land van de verrijzenis.
Met dit verhaal over hun visioen wordt dus verwezen naar een gebeurtenis waarin die drie leerlingen op een bepaald moment een soort intuïtie hebben gehad van wie Jezus van Nazareth nu eigenlijk was. Dat is sommige leerlingen van Jezus al eens eerder overkomen. Maar dan wel op een andere manier. Zo’n intuïtie in wie hij was wordt ook verteld over de twee leerlingen van Johannes de Doper, die door hem naar Jezus toe werden verwezen. Ze stappen naar Jezus toe en vragen: 'Rabbi, waar woont ge?' En Jezus zegt: 'Kom maar eens kijken'. Ze blijven de hele dag bij hem. En daar moeten ze ook zoiets hebben meegemaakt, een moment waarop hen duidelijk werd wie Jezus was. Want Andreas één van die twee, gaat naar zijn broer Petrus toe en zegt hem: 'Wij hebben de Messias gevonden'. (Joh. 1:38-41) De rabbi waarnaar Johannes de Doper hen verwezen had, is hen blijkbaar die dag verschenen in een andere gedaante dan normaal. Ze ontdekten in hem de Messias. Een zelfde soort ervaring wordt verteld over Nathanaël die ineens zijn scepsis heeft opgegeven en gezien en gezegd heeft 'Rabbi, gij zijt de zoon van God, gij zijt de koning van Israël'. (Joh.1:49) En nog zo’n verhaal over iemand die ineens Jezus ziet in een ander licht staat er over de leerlingen die na Jezus verrijzenis gaan vissen en daar in contact komen met een man die hen zegt: Hebben jullie soms wat vis? Ze weten niet dat het Jezus is. Maar ineens ziet één van de leerlingen, Johannes, die onbekende man in een andere gestalte, en hij zegt: 'Het is de Heer'. (Joh. 21: 5- 7) Dat is het dus wat dit visioen over Jezus hen duidelijk heeft gemaakt.

III.          En de derde vraag is dan: Zie je dat bij ons en onder ons ook ooit gebeuren: dat wij ineens iemand zien in een andere gedaante, in een ander licht?
             Ik denk dat wij dit soort ervaringen inderdaad ook soms meemaken. Maar dan met gewone mensen .
Marcel Légaut vertelt hoe dat in een relatie van echtgenoot en vader soms gebeuren kan; dat hij of zij, misschien maar in een vluchtig ogenblik, een partner of een kind naar aanleiding van een gebaar, een blik, een glimlacht of een woord, zien in een ander licht. Dat gaat voorbij, maar men vergeet het nooit. (2)  Zoiets maak ik ook wel mee in gesprekken na het overlijden van iemand. We praten dan samen met de mensen die de overledene het meest nabij waren. Het gaat dan nogal eens over zijn of haar leven. En dan komen er verhalen naar voren hoe men die overledene ooit heeft gezien op een speciale manier, in een andere gestalte dan gewoonlijk. Er is een Duits gezegd dat luidt als volgt: 'Was einer ist, was einer war, das wird erst beim Abschied klar'. Wat iemand is, wat iemand was, dat wordt pas bij het afscheid duidelijk. Niet altijd, maar het gebeurt. Het gebeurt dat dan soms wordt verteld hoe men op een bepaald moment het essentiële van die mens ooit heeft mogen zien.
-              En wat Jezus van Nazareth betreft wat die leerlingen van Jezus zagen, die gedaanteverandering van hem, zoiets kan zich ook nu nog voordoen. Men komt dan op een bepaald moment of in een bepaalde periode, tot een heel ander zicht op hem. Meestal veel minder spectaculair, maar dat is niet het belangrijkste. Waar het om gaat: Mensen ontdekken hem soms op een nieuwe manier. Soms ineens, soms in een tocht die jaren duurt, maar die bij hem uitkomt. Je leest zoiets bijvoorbeeld in een boek als dat van Jean Claude Guillebaud: 'Comment je suis redevenu chrétien'. (3) Dat verhaal over die gedaanteverandering, over datgene waar het daarin eigenlijk gaat - het is misschien toch niet zo vreemd en het staat wellicht niet zo ver van ons vandaan als het op het eerste zicht wel lijkt.

Amen.

Marcel Heyndrikx SVD

(1)     KIRCHGAESSNER A. :2. Fastensonntag, in : KAHLEFELD Heinrich: Die Episteln und Evangelien der Sonn- und Feiertage.

Auslegung und Verkündigung 13. Frankfurt am Main, Knecht, 1971, p. 102.

(2)     LEGAUT Marcel : l’Homme à la recherche de son humanité. Paris, Aubier –Montaigne,1971,p.69.

(3)     GUILLEBAUD Jean-Claude : Comment je suis redevenu chrétien. Albin Michel , 2007, 183 pp.